سخنرانی دکتر مسعود پزشکیان در مراسم گرامیداشت سیصدمین سالگرد مختوم‌قلی فراغی شاعر بزرگ ایرانی ـ ترکمنستانی

سخنرانی دکتر مسعود پزشکیان در مراسم گرامیداشت سیصدمین سالگرد مختوم‌قلی فراغی شاعر بزرگ ایرانی ـ ترکمنستانی

 سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به کشور ترکمنستان که به دعوت همتای ترکمنستانی و برای شرکت در مراسم گرامیداشت سیصدمین سالگرد مختوم‌قلی فراغی شاعر بزرگ ایرانی ـ ترکمنستانی و دیدار با سران کشورهای منطقه از جمله پوتین صورت پذیرفت.

 سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت و محمدرضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی،‌ گردشگری و صنایع دستی از جمله همراهان رئیس‌جمهور در این سفر بودند.

مسعود پزشکیان غروب پیش از عزیمت به عشق‌آباد، در فرودگاه مهرآباد تهران دربارۀ اهداف این سفر با اشاره به اولویت اعلامی کشورمان برای تقویت روابط با همسایگانش بیان کرد: ایران و ترکمنستان مرزی طولانی و امن دارند که می‌تواند بستر تقویت تعاملات مرزی و تجاری باشد. وی هم‌چنین اعلام کرد در دیدار با سران کشورهای همسایه درباره گسترش همکاری‌های اقتصادی، روابط تجاری، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و همکاری در زمینه‌های نفت، گاز و برق گفتگوهایی خواهد داشت. وی با استقبال رشید مردوف وزیر خارجه ترکمنستان، سفیر و اعضای سفارت جمهوری اسلامی ایران وارد عشق‌آباد شد. متن سخنرانی دکتر پزشکیان در مراسم گرامیداشت مختوم‌قلی فراغی بشرح زیر است:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

      در ابتدا از جناب آقای سردار بردی محمداف رئیس جمهور محترم و همچنین جناب آقای قربانقلی بردی محمدوف رهبر محترم ملی ترکمنستان برای دعوت از اینجانب و میزبانی نشست مهم فرهنگی بزرگداشت شخصیت بزرگ و عارف شهیر مختوم قلی فراغی با عنوان «ارتباط متقابل اعصار و فرهنگها - زیربنای صلح و توسعه» در شهر عشق آباد صمیمانه تشکر می نمایم.

عالیجنابان آقایان و خانم ها

     در قلمرو سیاسی و فرهنگی بزرگی که امروز ایران و ترکمنستان در قلب آن جای گرفته اند و در روزگار سلجوقیان شاعران و تاریخ نگاران، سرحد آن را از جیحون تا فرات و گاه از کاشغر تا حلب ذکر کرده اند از دیرباز مردمانی با صلح و صفا زندگی می‌کنند که با وجود گوناگونی و تنوع در قومیت، زبان، میراث تمدنی و فرهنگی مشترکی دارند. در این قلمرو سرزمینی گسترده، ساختار فرهنگی کمابیش واحد و منسجمی حاکم بوده است. با وجود اقوام گوناگون، زبان‌ها گویش ها و لهجه‌های متفاوت و نیز برآمدن و برافتادن سلسله‌های حکومتی مختلف، نمودهای فرهنگی این پهنه عظیم همواره از آبشخورهای یکسانی سیراب شده است و از این رو جلوه‌های گوناگون، فرهنگ، هنر و ادبیات چنان مشابهت و نزدیکی دقیقی دارد که جز با قائل شدن به زیرساخت فرهنگی  واحد، قابل توصیف و توجیه نیست.

     روابط و دوستی دو ملت بزرگ ایران و ترکمنستان به عنوان دو همسایه با مرزهایی طولانی همواره روابطی دوستانه، برادرانه، سازنده و مبتنی بر منافع متقابل بوده و از روندی رو به رشد و متوازن در همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برخوردار است. بخش های مهمی از تاریخ، ادبیات و فرهنگ مردم ایران با مردم حوزه تمدنی آسیای مرکزی از پیوستگی بالایی برخوردار است و بسان نوری است که از یک منشور تابیده و جهان پیرامون ما را غرق در شکوه و وسعت گیرای خود ساخته است. وجود دین اسلام و گسترش آیین‌های اسلامی نیز از مسیر ایران به آسیای مرکزی و تبادل فرهنگی و هم دینی ایجاد شده در کنار قرابت زبانی میان اقوام ایرانی با قومیت های ساکن در گستره آسیای مرکزی نیز بر رونق و درخشش این غنای تمدنی مشترک افزوده است.

خانم ها و آقایان

     قوام و پایداری روابط دوستانه میان ملت ها، وامدار فعالیت ها و دغدغه عالمان و شارحان اخلاق و معنویت است. تبادل اندیشه و تعاملات فرهنگی میان گروه‌های انسانی خارج از اراده دولت ها شکل گرفته و مرز و حصار نمی‌شناسد. در این میان نقش اسطوره‌های شعر و ادب ما همچون فردوسی، رودکی، سعدی، خیام و بسیاری دیگر از ستاره‌های آسمان علم و هنر در معرفی فرهنگ ناب و غنای تمدنی مشرق زمین بر کسی پوشیده نیست. ادیب فرزانه و شاعر بزرگمان «مختوم قلی فراغی» نیز مصداق بارزی از این سیر تمدنی و پرچمدار اعتلای فرهنگ و زبان ترکمن است. کسی که در طول حیات پر ثمر خویش، تاثیر شایسته و مهمی را در رشد مفاهیم ارزشمند انسانی برجای گذاشته و جاذبه هنر و اشعار زیبایش گلستان ادبیات ما را معطر ساخته است. بسیاری از دلایل ماندگاری آداب، سنن و گویش های زبانی ما مدیون تلاش وافر بزرگانی بوده است که از جان، مایه گذاشته اند. اگر زبان فارسی شاعران بزرگی چون فردوسی را برای احیای خود دیده است زبان و ادب ترکمن نیز مدیون تلاش شاعران و ادیبان بزرگی همچون «مختومقلی» است که نقش بی بدیلی برای حفظ ادبیات ترکمن از خود برجای گذاشته است.

     شاید بزرگترین دغدغه «مختوم قلی» حفظ کرامت انسانی در بستر حوادثی باشد که هنوز هم محیط پیرامون ما را در معرض تهدید و تاثیر خود قرار داده است. توجه به معنویت، اخلاق، عدالت، آزادی، اتحاد، برابریِ حقوق انسان‌ها در کنار توجه به درک درست از مفاهیم اسلامی و عشق به اهل بیت عصمت و طهارت، تجلی بخش اندیشه و سامان فکری این عارف بزرگ است. دیوان اشعار و آثار برجای مانده از وی گویای دریایی از مضامین اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که وسعت اندیشه و غنای کلامش را یادآور می سازد. گستره ی تاثیر و نفوذ ادبیات فاخر مشرق زمین زوایای بدیعی از شور و سیر به معرفت را به نمایش گذاشته است و اشعار مختومقلی به عنوان گنجینه ای از سجایای اخلاقی نیز در این همین منظومه جای دارد.

     در باور این شاعر بزرگ، دین اسلام هدفی جز سعادت بشر ندارد و در جهت تکمیل مکارم اخلاقی و پرورش و تعالی روح انسانی به ظهور رسیده است. ما نیز در کنار بزرگان خود باور داریم اسلام دین صلح و برادری و بعثت پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) جز برای کامل کردن مکارم اخلاقی نبوده است.

     یکی از موضوعاتی که تمایل دارم در خصوص آن سخن بگویم، وجود دسیسه‌های پنهان برای واگرایی و ایجاد دشمنی میان مذاهب اسلامی است موضوعی که لازم است مدنظر همه جامعه اسلامی قرار گیرد. بخش های مهمی از جهان اسلام در معرض تهدید افراط و رشد گروه‌هایی است که فلسفه ی وجودی خود را در تزریق افتراق و جدایی جامعه اسلامی می‌بینند. وقتی بزرگانی مانند «مختوم قلی» صحبت از همگرایی و اتحاد جوامع اسلامی می‌کنند، به خوبی از زوایای تاریک و مصائب جدایی، آگاه هستند. تاسی به آیه «واعتصمو بحبل الله جمیعاً ولاتفرقوا» بهترین و مؤثرترین راه برای جلوگیری از هرگونه نفاق و ایجاد کننده وحدت به معنای حقیقی آن در دنیای پرتلاطم کنونی است.

حضار گرامی

نگاه به وحدت و ایجاد وفاق فقط مختص به جوامع اسلامی نیست بلکه صحبت از صلح و تعمیق برادری و پی­ریزی گفتمان وفاق، نیاز امروز جامعه بین المللی است اما در این گذر، هنوز هم بسیاری از مولفه‌های یکجانبه گرایی همزیستی جامعه انسانی را با اخلال مواجهه کرده است. مصداق روشن آن را امروز در فلسطین و در نادیده انگاشتن حقوق ملتی می‌بینیم که دارای تاریخ، فرهنگ و عناصر هویتی مشخص و مختص به خود هستند. وقتی صحبت از ظلم و بی عدالتی می‌شود، تصویر رنج مردم بی پناه غزه، در ذهن ما نقش می‌بندد، عمق بحران غزه و قساوت به کار رفته در این جنگ نابرابر و در ادامه حملات وحشیانه به شهرهای لبنان، خارج از توصیف است.

     از دیگر موضوعات و مصادیق شعر «مختومقلی» درک درست و ترس وی از رونق جهل و آسیبی بود که از جهت بیسوادی و یا دوری از اخلاق، می‌توانست جامعه بشری را به سوی انقیاد و یا تعصب کور سوق دهد. بی اخلاقی و دوری از معنویت سال هاست که روزگار ما را با چالش های عدیده مواجهه نموده است.

     در پایان فرصت را مغتنم دانسته و از دولت محترم ترکمنستان مجددا بابت برگزاری این نشست مهم فرهنگی تشکر می‌کنم. امیدوارم با تقویت و توسعه همکاری‌های فرهنگی و بالاخص برگزاری مراسم های مشابه، گام مهمی در زمینه معرفی شایسته ی مفاخر و گنجینه‌های ادبی مشترکمان برداشته شود.

از توجه همه شما عزیزان سپاسگزارم